सुपर ब्लू ब्लड मून एक्लिप्स... विनीत वर्तक
सुपर ब्लू ब्लड मून एक्लिप्स... विनीत वर्तक
३१ जानेवारी २०१८ रोजी एक अदभूत आणि तितकीच दुर्मिळ अशी घटना आपल्या आकाशात होते आहे. तब्बल १५२ वर्षांनी हि खगोलीय घटना पुन्हा होते आहे. ३१ मार्च १८६६ नंतर होणाऱ्या सुपर ब्लू ब्लड मून एक्लिप्स साठी जगातले खगोल प्रेमी सज्ज झाले आहेत. ३१ जानेवारी २०१८ ला होणार चंद्रग्रहण अनेक गोष्टींसाठी स्पेशल असणार आहे. भारतातून ह्या ग्रहणाचा काही भाग दिसणार असून आपण सुपर ब्लू ब्लड मून एक्लिप्स चे साक्षीदार होण्याची संधी सोडू नये. सुपर ब्लू ब्लड मून एक्लिप्स म्हणजे काय हे जाणून घेण आणि त्याची एवढी उत्सुकता काय ह्यासाठी आपण थोड चंद्राबद्दल समजून घेऊ.
चंद्र हा पृथ्वीचा उपग्रह असून पृथ्वीभोवती फिरताना ज्या कक्षेतून फिरतो. त्यात तो पृथ्वीजवळ हि येतो जेव्हा पेरीजी मध्ये असतो. साधारण ३६२,६०० किमी तर एपोजी किंवा लांब अंतरावर असताना पृथ्वीपासून ४०५,४०० किमी वर जातो. चंद्रग्रहण कसे होते तर चंद्राचा प्रकाश हा सूर्यापासून मिळतो. आपल्या कक्षेतून जाताना जेव्हा सूर्य, पृथ्वी आणि चंद्र एका सरळ रेषेत येतात तेव्हा पृथ्वीची सावली चंद्रावर पडते. त्या घटनेला आपण चंद्रग्रहण अस म्हणतो. जेव्हा दोन चंद्रग्रहण एकाच महिन्यात येतात तेव्हा त्याला ब्ल्यू मून अस म्हणतात. अशी अवस्था साधारण दोन ते अडीच वर्षात येत असते. त्यामुळे त्यात विशेष अस काही नाही. पण हीच स्थिती अजून एका गोष्टीबरोबर जेव्हा येते आहे. त्यावेळी तीच वेगळ महत्व असणार आहे. वर सांगितल्या प्रमाणे चंद्राच अंतर हे पृथ्वीपासून एकच नाही. त्यामुळे जेव्हा चंद्र आपल्या पेरोजी मध्ये असतो. तेव्हा त्याला सुपरमून अस म्हंटल जाते. पृथ्वीच्या जवळ आल्याने पृथ्वीवरून बघताना त्याचा आकार मोठा दिसतो. ह्या ३१ जानेवारी ला होणार चंद्रग्रहण ह्या साठी स्पेशल आहे कि ह्या दोन्ही गोष्टी एकाच वेळेस होत आहे. ग्रहणाच्या १.२ दिवस फक्त आधी चंद्र पृथ्वीच्या सगळ्यात जवळ असणार आहे. त्यामुळे सुपरमून स्वरूपात त्याचा आकार ७ पटीने मोठा दिसणार आहे. त्याचवेळी हे ग्रहण ब्लू मून असणार आहे. म्हणजे एकाच महिन्यात आलेल दुसर चंद्रग्रहण असणार आहे. अश्या तऱ्हेची चंद्राची स्थिती तब्बल १५२ वर्षांनी येते आहे. त्यामुळे जगभरातील खगोलप्रेमी ह्या सुपर ब्लू ब्लड मून एक्लिप्स ची आतुरतेने वाट बघत आहेत.
सुपर ब्लू ब्लड मून एक्लिप्स नावावरून चंद्र निळा दिसणार अस नाही. पण तो तांबूस रंगाचा गोळा दिसणार आहे. तांबूस रंग कसा आणि अस का होते? ह्यासाठी आपल्याला सावली च विज्ञान समजून घ्यावं लागेल. पृथ्वी जरी आकाराने मोठी असली तरी चंद्रावर पृथ्वीची नेहमीच सावली पडेल अस नसत ते त्याच्या कक्षेमुळे. सावली हि उंब्रा आणि पेनुम्ब्रा अश्या भागात विभागली जाते. ह्यातील उंब्रा ह्या भागात असणाऱ्या एखाद्या व्यक्तीला पूर्ण चंद्रग्रहणाचा अनुभव येतो. पृथ्वीची सावली चंद्राला पूर्ण झाकोळून टाकते तर पेनुम्ब्रा भागात असणाऱ्या व्यक्तीला पूर्ण सावलीचा अनुभव येत नाही. म्हणजे सूर्याचा थोडा प्रकाश हा चंद्रावर पडतो. जरी पृथ्वीच्या सावलीने सूर्याचे किरण अडवले असले तरी पृथ्वीच्या वातावरणातून जाणारा सूर्याचा प्रकाश हा झुकतो. ज्या पद्धतीने वातावरण हा प्रकाश झुकवते त्यामुळे लाल- तांबूस रंगाचे किरण चंद्राला त्याचा नेहमीचा पांढरा प्रकाश सोडून तांबूस रंगाचा प्रकाश देतात. म्हणून ह्या अवस्थेत असताना चंद्र रक्तासारखा लाल-तांबूस दिसतो. म्हणूनच ह्याला ब्लड मून अस म्हणतात.
भारतातून जरी पूर्णवेळ चंद्रग्रहण दिसणार नसल तरी आपल्याला ह्या अदभूत घटनेच साक्षीदार होता येणार आहे. सुपर ब्लू ब्लड मून एक्लिप्स हे ग्रहण आपण आरामात उघड्या डोळ्यांनी बघू शकतो. त्यामुळे ग्रहणाचा आनंद अजून चांगल्या पद्धतीने घेता येणार आहे. भारतात चंद्रोदय होण्याआधीच ग्रहण लागलेल असणार आहे. तरीही थोड का होईना अतिशय दुर्मिळ अश्या एका खगोलीय घटनेला साक्षीदार होण्याची संधी आहे. हि संधी हुकल्यास पुढे २०२८ किंवा २०३७ पर्यंत वाट बघावी लागणार आहे. तेव्हा डोन्ट मिस द सुपर ब्लू ब्लड मून एक्लिप्स.
३१ जानेवारी २०१८ रोजी एक अदभूत आणि तितकीच दुर्मिळ अशी घटना आपल्या आकाशात होते आहे. तब्बल १५२ वर्षांनी हि खगोलीय घटना पुन्हा होते आहे. ३१ मार्च १८६६ नंतर होणाऱ्या सुपर ब्लू ब्लड मून एक्लिप्स साठी जगातले खगोल प्रेमी सज्ज झाले आहेत. ३१ जानेवारी २०१८ ला होणार चंद्रग्रहण अनेक गोष्टींसाठी स्पेशल असणार आहे. भारतातून ह्या ग्रहणाचा काही भाग दिसणार असून आपण सुपर ब्लू ब्लड मून एक्लिप्स चे साक्षीदार होण्याची संधी सोडू नये. सुपर ब्लू ब्लड मून एक्लिप्स म्हणजे काय हे जाणून घेण आणि त्याची एवढी उत्सुकता काय ह्यासाठी आपण थोड चंद्राबद्दल समजून घेऊ.
चंद्र हा पृथ्वीचा उपग्रह असून पृथ्वीभोवती फिरताना ज्या कक्षेतून फिरतो. त्यात तो पृथ्वीजवळ हि येतो जेव्हा पेरीजी मध्ये असतो. साधारण ३६२,६०० किमी तर एपोजी किंवा लांब अंतरावर असताना पृथ्वीपासून ४०५,४०० किमी वर जातो. चंद्रग्रहण कसे होते तर चंद्राचा प्रकाश हा सूर्यापासून मिळतो. आपल्या कक्षेतून जाताना जेव्हा सूर्य, पृथ्वी आणि चंद्र एका सरळ रेषेत येतात तेव्हा पृथ्वीची सावली चंद्रावर पडते. त्या घटनेला आपण चंद्रग्रहण अस म्हणतो. जेव्हा दोन चंद्रग्रहण एकाच महिन्यात येतात तेव्हा त्याला ब्ल्यू मून अस म्हणतात. अशी अवस्था साधारण दोन ते अडीच वर्षात येत असते. त्यामुळे त्यात विशेष अस काही नाही. पण हीच स्थिती अजून एका गोष्टीबरोबर जेव्हा येते आहे. त्यावेळी तीच वेगळ महत्व असणार आहे. वर सांगितल्या प्रमाणे चंद्राच अंतर हे पृथ्वीपासून एकच नाही. त्यामुळे जेव्हा चंद्र आपल्या पेरोजी मध्ये असतो. तेव्हा त्याला सुपरमून अस म्हंटल जाते. पृथ्वीच्या जवळ आल्याने पृथ्वीवरून बघताना त्याचा आकार मोठा दिसतो. ह्या ३१ जानेवारी ला होणार चंद्रग्रहण ह्या साठी स्पेशल आहे कि ह्या दोन्ही गोष्टी एकाच वेळेस होत आहे. ग्रहणाच्या १.२ दिवस फक्त आधी चंद्र पृथ्वीच्या सगळ्यात जवळ असणार आहे. त्यामुळे सुपरमून स्वरूपात त्याचा आकार ७ पटीने मोठा दिसणार आहे. त्याचवेळी हे ग्रहण ब्लू मून असणार आहे. म्हणजे एकाच महिन्यात आलेल दुसर चंद्रग्रहण असणार आहे. अश्या तऱ्हेची चंद्राची स्थिती तब्बल १५२ वर्षांनी येते आहे. त्यामुळे जगभरातील खगोलप्रेमी ह्या सुपर ब्लू ब्लड मून एक्लिप्स ची आतुरतेने वाट बघत आहेत.
सुपर ब्लू ब्लड मून एक्लिप्स नावावरून चंद्र निळा दिसणार अस नाही. पण तो तांबूस रंगाचा गोळा दिसणार आहे. तांबूस रंग कसा आणि अस का होते? ह्यासाठी आपल्याला सावली च विज्ञान समजून घ्यावं लागेल. पृथ्वी जरी आकाराने मोठी असली तरी चंद्रावर पृथ्वीची नेहमीच सावली पडेल अस नसत ते त्याच्या कक्षेमुळे. सावली हि उंब्रा आणि पेनुम्ब्रा अश्या भागात विभागली जाते. ह्यातील उंब्रा ह्या भागात असणाऱ्या एखाद्या व्यक्तीला पूर्ण चंद्रग्रहणाचा अनुभव येतो. पृथ्वीची सावली चंद्राला पूर्ण झाकोळून टाकते तर पेनुम्ब्रा भागात असणाऱ्या व्यक्तीला पूर्ण सावलीचा अनुभव येत नाही. म्हणजे सूर्याचा थोडा प्रकाश हा चंद्रावर पडतो. जरी पृथ्वीच्या सावलीने सूर्याचे किरण अडवले असले तरी पृथ्वीच्या वातावरणातून जाणारा सूर्याचा प्रकाश हा झुकतो. ज्या पद्धतीने वातावरण हा प्रकाश झुकवते त्यामुळे लाल- तांबूस रंगाचे किरण चंद्राला त्याचा नेहमीचा पांढरा प्रकाश सोडून तांबूस रंगाचा प्रकाश देतात. म्हणून ह्या अवस्थेत असताना चंद्र रक्तासारखा लाल-तांबूस दिसतो. म्हणूनच ह्याला ब्लड मून अस म्हणतात.
भारतातून जरी पूर्णवेळ चंद्रग्रहण दिसणार नसल तरी आपल्याला ह्या अदभूत घटनेच साक्षीदार होता येणार आहे. सुपर ब्लू ब्लड मून एक्लिप्स हे ग्रहण आपण आरामात उघड्या डोळ्यांनी बघू शकतो. त्यामुळे ग्रहणाचा आनंद अजून चांगल्या पद्धतीने घेता येणार आहे. भारतात चंद्रोदय होण्याआधीच ग्रहण लागलेल असणार आहे. तरीही थोड का होईना अतिशय दुर्मिळ अश्या एका खगोलीय घटनेला साक्षीदार होण्याची संधी आहे. हि संधी हुकल्यास पुढे २०२८ किंवा २०३७ पर्यंत वाट बघावी लागणार आहे. तेव्हा डोन्ट मिस द सुपर ब्लू ब्लड मून एक्लिप्स.
पोफळी
आपल्या अस्तित्वाने कोकणात बागांच्या बागा फुलवणारे आणि आपल्या नावाने कोकणचे सौंदर्य वाढवणारे पोफळीचे म्हणजेच सुपारीचे झाड... या सुपारीच्या झाडाला आमच्या शाळेच्या परिसराचा रहिवाशी करण्यासाठी आमची चिमुकली झटत आहेत... सरळसोट वाढून पंचवीस तीस फूट वाढणारे व शेंड्यावर नारळाच्या झावळ्या प्रमाणे थोड्याश्या झावळ्यानिशी आपले सौंदर्य खुलावणारे हे सुपारीचे झाड आपल्या शाळेत अतिशय कुतूहलाने, प्रेमाने व उत्सुकतेने जपण्याचा, वाढवण्याचा प्रयत्न मुले करत आहेत.
मुळचे मलेशियाचे हे झाड समुद्रकिनारी, अतिपावसात, थंड व दमट वातावरणात अतिशय आनंदाने डौलात उभे असते... या झाडाला कमी पावसात थंड व कोरड्या तसेच उन्हाळ्याच्या कडक उन्हाळी वातावरणातही या झाडाला पाण्याबरोबरच मायेचा व प्रेमाचा ओलावा देऊन आम्ही हे झाड वाढवणारच अश्या आवेशात मुलांनी हे झाड लावले आहे.
कोकणच्या तांबड्या मातीतले हे झाड तांबूस करड्या माणदेशी मातीत मिसळून हळू हळू रुजण्याचा प्रयत्न करत आहे.
बघू या.... या झाडाच्या
व मुलांच्या प्रयत्नाला कितपत यश येते ते...
Special Thanks to
Ganesh Padule and Ramnath Bane
मुळचे मलेशियाचे हे झाड समुद्रकिनारी, अतिपावसात, थंड व दमट वातावरणात अतिशय आनंदाने डौलात उभे असते... या झाडाला कमी पावसात थंड व कोरड्या तसेच उन्हाळ्याच्या कडक उन्हाळी वातावरणातही या झाडाला पाण्याबरोबरच मायेचा व प्रेमाचा ओलावा देऊन आम्ही हे झाड वाढवणारच अश्या आवेशात मुलांनी हे झाड लावले आहे.
कोकणच्या तांबड्या मातीतले हे झाड तांबूस करड्या माणदेशी मातीत मिसळून हळू हळू रुजण्याचा प्रयत्न करत आहे.
बघू या.... या झाडाच्या
व मुलांच्या प्रयत्नाला कितपत यश येते ते...
Special Thanks to
Ganesh Padule and Ramnath Bane
गोल्डन बॉटल ब्रश
गोल्डन बॉटल ब्रश
नावाप्रमाणेच आपल्या रंगाने व आकाराने मनाला भुरळ घालणारे हे गोल्डन बॉटल ब्रश नावाचे झाड शाळेच्या परिसरात हवेने इकडून तिकडे झोकांड्या खात डौलाने उभे राहत आहे...
मूळ ऑस्ट्रेलिया चे हे झाड 8 ते 10 फूट उंच वाढते. कोवळ्या हलक्या श्या पिवळसर पणामुळे ते सोनेरी सोनेरी दिसते. ते चांगले रुजेपर्यंत त्याला जास्त पाण्याची आवश्यकता असते. नाजूक फांद्या व नाजूक खोड असलेल्या या झाडाला कट करून हवा तसा आकार देता येतो. ही झाडे जास्त प्रमाणात व जवळ जवळ लावून सोनेरी कुंपणही करता येऊ शकते....
या झाडाची पूर्ण वाढ झाल्यावर नाजूक खोड व फांद्यांमुळे एखादा सोनेरी झेंडा हवेत लहरावा असे सुंदर दिसते तसेच उन्हाळ्यात या झाडाला पांढरी ब्रश सारखी फुले लागतात. झटपट वाढणारे हे ऑस्ट्रेलियन जातीचे गोल्डन बॉटल ब्रश जर सावलीत वाढवले तर हिरवे आणि भरपूर सूर्यप्रकाशात वाढवले तर सोनेरी दिसते...
अतिशय मनमोहक दिसणारे हे सोनेरी झाड सदाहरित असून यावर कोणताही रोग पडत नाही तसेच याला गुरे खात नाहीत...
बघू या गोल्डन बॉटल ब्रशमुळे शाळेची व परिसराची शोभा वाढते का....
नावाप्रमाणेच आपल्या रंगाने व आकाराने मनाला भुरळ घालणारे हे गोल्डन बॉटल ब्रश नावाचे झाड शाळेच्या परिसरात हवेने इकडून तिकडे झोकांड्या खात डौलाने उभे राहत आहे...
मूळ ऑस्ट्रेलिया चे हे झाड 8 ते 10 फूट उंच वाढते. कोवळ्या हलक्या श्या पिवळसर पणामुळे ते सोनेरी सोनेरी दिसते. ते चांगले रुजेपर्यंत त्याला जास्त पाण्याची आवश्यकता असते. नाजूक फांद्या व नाजूक खोड असलेल्या या झाडाला कट करून हवा तसा आकार देता येतो. ही झाडे जास्त प्रमाणात व जवळ जवळ लावून सोनेरी कुंपणही करता येऊ शकते....
या झाडाची पूर्ण वाढ झाल्यावर नाजूक खोड व फांद्यांमुळे एखादा सोनेरी झेंडा हवेत लहरावा असे सुंदर दिसते तसेच उन्हाळ्यात या झाडाला पांढरी ब्रश सारखी फुले लागतात. झटपट वाढणारे हे ऑस्ट्रेलियन जातीचे गोल्डन बॉटल ब्रश जर सावलीत वाढवले तर हिरवे आणि भरपूर सूर्यप्रकाशात वाढवले तर सोनेरी दिसते...
अतिशय मनमोहक दिसणारे हे सोनेरी झाड सदाहरित असून यावर कोणताही रोग पडत नाही तसेच याला गुरे खात नाहीत...
बघू या गोल्डन बॉटल ब्रशमुळे शाळेची व परिसराची शोभा वाढते का....
No comments:
Post a Comment